Tên di sản : Nhà thờ họ Nguyễn Trọng
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : 180/QĐ - UBND
Giới thiệu
Nhà thờ họ Nguyễn Trọng được xây dựng ở vị trí đầu làng Châu Lộc, mặt quay về hướng Tây nhìn ra sông đào Thống nhất, (sống tiêu nước chảy qua cống Quảng Châu). Di tích nằm liền kề đường liên xã Quảng Tiến (Sầm Sơn) - Quảng Thọ, cách đường 47 về phía Tây 2000m. Với vị trí, địa điểm đó, nhà thờ không những ở vị trí giao thông thuận lợi mà còn là nơi có cảnh quan thiên nhiên hữu tình.
Quy mô kiến trúc hiện nay:
Hiện tại không gian nhà thờ được phân bố gồm: cổng, sân, vườn, nhà tiền đường, hậu cung. Nằm trên khu đất rộng thoáng trên ô thửa 263, diện tích 392m2, thuộc bản đồ tờ số 02 bản đồ địa chính xã Quảng Châu, huyện Quảng Xương, đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất do ông trưởng tộc đứng tên trông coi nhà thờ.
Từ ngoài vào trong gồm những công trình sau:
Cổng: được xây dựng với 2 trụ vuông, mỗi trụ có chiều cao là 2,1m, kích thước mỗi cạnh là 40x40cm, khoảng cách giữa hai trụ là 3m. Cánh cổng được làm bằng hoa sắt chắc chắn có khóa đóng mở thuận tiện, mỗi cánh cổng rộng 1,5m. Gắn kết với 2 trụ cổng là 2 cánh tường xây, mỗi cánh có chiều dài 2m ở giữa lắp khung gạch hình chữ Thọ.
Cổng: có mái lợp ngói đỏ có 4 chữ nổi “Từ đường họ Nguyễn Trọng Chiều” dài từ cổng vào sân dài 6m, rộng 2,3m.
Sân: có chiều dài: 10,5m; chiều rộng 8,5m; nền được lát bằng gạch đỏ
Nhà tiền đường: nhìn về hướng tây, xây trên nền cao hơn mặt sân là 45cm, có bậc tam cấp, hai cột hiên hình tròn xây gạch đỡ đầu bẩy 2 vì. Nền hiên lát gạch chạy hết chiều dài hiên. Hiện có chiều rộng 2,5m, chiều dài 6,5m chạy hết 3 gian nhà tiền đường.
Vào nhà Tiền đường qua hệ thống gồm 3 chuông cửa gỗ, có kích thước cửa giữa rộng: 2,6 m, cao 2,5m với hai cánh gỗ, mỗi cánh rộng 1,3m.
Hai gian bên là hai chuông cửa gỗ có kích thước giống nhau, mỗi chuồng có 1 cánh gỗ cao 2,6m, rộng 1,35m.
Nhà Tiền Đường được cấu tạo 3 gian 4 vì, có chiều dài 6,5m, rộng 3,5m. Chiều cao từ nền nhà đến dạ quá giang là 3,9m, cấu trúc ngang thân nhà: gian giữa rộng: 2,6m, hai gian bên rộng mỗi gian là 1,7m.
Nhà không có cột cái, cột quân, các vì đều gác lên tường hậu, tường long cốt chỉ có hai cột hiên ở vì 2, vì 3, hai cột này xây bằng gạch trát vữa hồ, cao 2m.
Kết cấu vì kèo: Nhà gồm 3 gian 4 vì; các vì được cấu trúc theo kiểu vì kèo suốt với hệ thống quá giang, câu đầu, xà dọc...tạo nên thế liên kết làm bằng chất liệu bê tông, các gian đều được đóng trần. Khi tháo lớp trần để quan sát thì các vì đây giống nhau về một kiểu kiến trúc liên kết: từ mái hiên, kẻ suốt đặt đến tường long cốt và chạy từ bức long cốt đến thượng lương. Hệ thống kèo suốt vừa làm nhiệm vụ đặt hệ thống hoành tải, vừa có nhiệm vụ liên kết hệ thống rui mè của cả mái trước, mái sau. Hai trụ đứng đỡ câu đầu và hai hàng kèo gỗ đỡ hệ xà (xà thượng, xà hạ, xà thế hoành) tạo thế giằng vững chắc cho khung nhà. Để mở rộng lòng hiên, người thợ đã nâng mái hiên trước làm 2 cấp theo lối chồng diêm: mái hiên được đỡ bằng 2 cột xây từ bức long cốt trở lên đến đỉnh, tiếp đến thêm một phần mái phụ làm cho cao nhà hơn.
Hậu cung: Liền kề nhà tiền đường là Hậu cung. Mặt trước hậu cung treo đôi câu đối cho biết nội dung về lòng biết ơn, sự kính trọng của hậu thế họ với các vị tiền liệt:
Phiên âm:
“Thổ Liên Châu Nam Việt Hà trung dân yên lạc mãn
Công Hoằng Hóa ai thanh thiên hạ Bái trạch đa”
Dịch nghĩa:
“Đất Liên Châu dân sống yên mãi mãi
Công Hoằng Hóa mang nhiều ơn tạo dựng”
Bài trí đồ thờ trong di tích:
Nhà Tiền Đường: Là không gian để trống, rộng rãi để cho con em trong dòng họ sum họp, bàn bạc công việc trong những ngày tế lễ, giỗ kị...
Nhà Hậu cung: các ban thờ được bố trí như sau:
Cấp thứ nhất: bệ gỗ có chiều dài 2,3m, rộng 0,70m, đặt ngai thờ, long ngai của vị thần chủ: Nguyễn Trọng Long.
Cấp thứ hai: bệ có chiều dài 2,3m, rộng 0,65m, đặt bát hương và đồ tế khác thờ các vị lão thành cách mạng có công với nước.
Cấp thứ ba: có chiều dài 2,3m, rộng 0,55m, đặt ngai thờ, lư hương, bát hương, ống hương thờ, chân nến...
Ngoài ra bên cạnh nhà thờ là ngôi nhà khách để con cháu qui họp sắp tế trước khi vào tế tổ. Ngôi nhà lợp ngói đỏ có chiều dài 5,4m, chiều rộng 3,5m, hiên rộng 1,7m. Hiện toàn bộ ngôi nhà này do ông Nguyễn Trọng Hân - trưởng tộc trông coi.
Hậu cung có 1 cửa chính đặt bàn thờ hội đồng bằng hai ngách. Nhà hậu cung được xây với chiều dài 2,8m, chiều rộng 2,35m, chỉ có một vì xây hình vì ruồi gối tường bằng gạch.